Category Archives: Artykuł w Chemiku

Agnieszka MIKUS, Jerzy GUZIŃSKI, Stanisław OSTROWSKI* – Instytut Chemii, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach Prosimy cytować jako: CHEMIK 2016, 70, 3, 144–149 W ostatnich latach obserwuje się rosnące zainteresowanie polipeptydami, ponieważ są one przedmiotem wielu prac badawczych i aplikacyjnych w różnych obszarach przemysłu chemicznego i lekkiego, w medycynie, farmakologii, kosmetologii, w przemyśle spożywczym, itp. [1–8]. Na dużą skalę można je m. in. otrzymywać w procesie hydrolizy kolagenu [9, 10]. Niedawno opublikowano proekologiczną i energooszczędną technologię produkcji polipeptydów z tego surowca (tj. z rozdrobnionych skórek zwierzęcych, pozyskiwanych w czasie uboju bydła i trzody chlewnej). Była ona opracowana i wdrożona w Chemicznej Spółdzielni „Żelatyna” w Słupsku (późniejszy LOTON) [11]. Niezwykle ważnym zagadnieniem w tej technologii jest analiza otrzymywanego hydrolizatu, tj. określenie wielkości cząsteczek polipeptydów. Ostatecznie zaproponowano szybką i dogodną metodę analizy za pomocą spektrometrii mas (MS), pozwalająca prowadzić kontrolę ’on-line’ w trakcie hydrolizy, jak również identyfikować tworzące się frakcje peptydowe po zakończeniu procesu (w finalnym produkcie). Widma rejestrowano technikami tzw. jonizacji miękkiej (elektrosprej,...

Małgorzata MOŚCIPAN*, Magdalena ZARĘBSKA, Renata KULESZA – Instytut Ciężkiej Syntezy Organicznej „Blachownia”, Kędzierzyn-Koźle Prosimy cytować jako: CHEMIK 2016, 70, 3, 135–143 Informacje na temat najwcześniejszych wyrobów włókienniczych sięgają okresu neolitu (ok. 5000 r. p.n.e.), a ich przykłady, głównie w postaci reliktów ludu starożytnego, odnaleziono w Afryce i Peru. Forma ówczesnych tkanin znacznie odbiegała od współczesnej. Początkowo splatano ze sobą trawy, pasy zwierzęcych skór, pnączy czy gałęzi, tworząc plecionki o niewielkich wymiarach. Pierwsze dowody na istnienie cienkich lnianych, bawełnianych, wełnianych i jedwabnych tkanin znaleziono w Egipcie w okresie Starego Państwa (ok. XXVIIXXII w. p.n.e.), głównie w postaci malowideł i wzmianek o produkcji i wykorzystaniu lnu przez starożytnych Egipcjan [1]. Czytaj więcej w pliku PDF ...

Zygmunt MATYS, Dorota POWAŁA, Andrzej ORZECHOWSKI* - Instytut Przemysłu Organicznego, Warszawa Prosimy cytować jako: CHEMIK 2016, 70, 3, 158–160 Stosowana aktualnie na skalę przemysłową metoda produkcji trotylu (TNT) składa się z dwóch etapów. Pierwszy etap polega na nitrowaniu toluenu do trinitrotoluenu za pomocą mieszaniny kwasu azotowego i kwasu siarkowego. Surowy produkt, oprócz głównego składnika – izomeru 2,4,6-TNT, zawiera jeszcze: niesymetryczne izomery TNT – 4–4,5%; tetranitrometan – 0,1–0,5%; produkty utlenienia – 0,05–0,1%; dinitrotoluen – 0,05–0,5%. Na Rysunku 1 przedstawiono strukturę wszystkich izomerów trinitrotoluenu. Zarówno w polskich jak i światowych dokumentach normatywnych podstawowym kryterium jakościowym oceny trotylu jest jego temperatura krzepnięcia, będąca funkcją zawartości zanieczyszczeń. Wymagane jest, aby temperatura ta była nie mniejsza niż 80,2oC. Temperatura krzepnięcia surowego trotylu otrzymanego poprzez nitrowanie toluenu wynosi 77–78oC. Dla zapewnienia odpowiedniego poziomu czystości produktu, surowy TNT poddaje się drugiemu etapowi – oczyszczaniu, podczas którego z surowego produktu usuwane są wymienione zanieczyszczenia. Czytaj więcej w pliku PDF ...

Małgorzata JĘDRZEJCZAK*, Krzysztof WOJCIECHOWSKI - Instytut Inżynierii Środowiska i Instalacji Budowlanych, Politechnika Łódzka Prosimy cytować jako: CHEMIK 2016, 70, 3, 150–157 Ochrona wód powierzchniowych jest jednym z najważniejszych zadań współczesnej ochrony środowiska. Może być realizowana przez ograniczenie zrzutów nieoczyszczonych ścieków przemysłowych do odbiorników, kompleksowe oczyszczanie tych ścieków oraz zamykanie obiegów wody w zakładach produkcyjnych. Ścieki barwne należą do tej grupy ścieków przemysłowych, które sprawiają duże kłopoty w procesach oczyszczania. Szybkie zmiany w technologii produkcji i aplikacji, a także różnorodność stosowanych obecnie barwników w różnych gałęziach przemysłu (od chwili odkrycia pierwszego barwnika syntetycznego przed 150 laty wprowadzono do produkcji ok. 10 000 rozmaitych środków barwiących [1]) utrudniają opracowanie prostej, uniwersalnej, a jednocześnie efektywnej i ekonomicznej metody usuwania barwników ze ścieków. Czytaj więcej w pliku PDF ...

Karolina Skołucka-Szary*, Piotr Riesk e, Sylwester Piask owsk i – Laboratorium Naukowo- Badawcze, Celther Polska Sp. z o.o., Zakroczym Please cite as: CHEMIK 2016, 70, 2, 89–98 Chityna (z greckiego chiton - okrycie) jest drugim po celulozie, pod względem dostępności, polisacharydem obecnym w przyrodzie. Po raz pierwszy została wyizolowana z grzybów w 1811 r. przez H. Braconnot [1], natomiast jej strukturę chemiczną scharakteryzował w swojej pracy doktorskiej szwajcarski naukowiec A. Hofmann w 1930 r. [2]. Chityna jest liniowym polisacharydem, składającym się z merów 2-acetyloamino-2-deoksy-D-glukozy połączonych wiązaniami β-glikozydowymi w pozycji 1,4. Pod względem budowy chemicznej różni się od celulozy obecnością grupy acetyloaminowej –NHCOCH3 (w pozycji 2 w jednostce N-acetyloglukozoaminy) w miejscu jednej z grup hydroksylowych [3]. Szacuje się, że od 1010 do 1012 t chityny jest biosyntetyzowane każdego roku [4]. Jest ona głównie składnikiem ścian grzybów [5] i pancerzy stawonogów (skorupiaków, owadów i pajęczaków) [6÷8], ale można ją także znaleźć w gąbkach [6] oraz koralowcach [9]. Do prac laboratoryjnych i celów przemysłowych pozyskuje...

Grzegorz SCHROEDER*, Joanna KURCZEWSKA - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Chemii Prosimy cytować jako: CHEMIK 2016, 70, 2, 81–88 Materiały hybrydowe organiczno-nieorganiczne są to produkty, które otrzymuje się w wyniku połączenia organicznych i nieorganicznych związków chemicznych [1÷4]. Układy te stanowią coraz większy odsetek wszystkich materiałów użytkowych, ze względu na ich właściwości oraz niskie koszty otrzymywania. Cechą charakterystyczną tego typu materiałów jest to, że na poziomie molekularnym posiadają dobrze zdefiniowane właściwości, zdecydowanie różniące się od właściwości, jakie posiadają elementy, z których te indywidua chemiczne się otrzymuje. Właściwości materiałów hybrydowych wynikają z jednej strony ze składników, z których się je otrzymuje, a drugiej strony – z powodu specyficznej budowy – tworzą nową jakość materiału, która decyduje o właściwościach całego układu.   Czytaj więcej w pliku PDF ...

Grzegorz KUROWSKI*, Otmar VOGT, Jan OGONOWSKI – Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej, Politechnika Krakowska, Kraków Prosimy cytować jako: CHEMIK 2016, 70, 2, 99–104 Eliminacja powstawania produktów ubocznych jest ważnym aspektem wielu współczesnych technologii. Jednak nie w każdym przypadku możliwe jest całkowite wyeliminowanie powstających substancji, które nie mają bezpośredniego zastosowania w syntezie głównego produktu danego procesu. Istotne jest wówczas znalezienie innego procesu, w którym powstający produkt uboczny pełniłby rolę surowca lub składnika produktu końcowego. Takim procesem jest technologia Cyklopol, której produkty uboczne zastosowano do otrzymania składników preparatu do usuwania powłok lakierniczych. Są również procesy i technologie, w których niemożliwe jest wyeliminowanie powstających odpadów. Należy do nich proces usuwania powłok lakierniczych, w którym końcowym produktem jest odpad, stanowiący mieszaninę składników usuwanej powłoki oraz czynnika użytego do jej usunięcia. We współcześnie produkowanych preparatach do usuwania powłok lakierniczych, opartych na rozpuszczalnikach organicznych, rolę substancji aktywnej odgrywają takie związki, jak: alkohol benzylowy [1], węglany alkilenowe [2], estry kwasów karboksylowych [3÷5], cykliczne etery [6] i wiele innych [7]....