Józef SZARAWARA

Prof. dr hab. inż. Józef SZARAWARA – Profesor Józef Szarawara urodził się 26 lutego 1924 r. w Racławicach Kościuszkowskich. W 1950 roku ukończył studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Śląskiej. Tutaj też rozpoczął pracę zawodową jeszcze w 1949 r. w Katedrze Technologii Wielkiego Przemysłu Nieorganicznego. Z Wydziałem Chemicznym Politechniki Śląskiej związał profesor całą swoją działalność naukową i dydaktyczną, przechodząc przez stanowiska asystenta, adiunkta, docenta aż do profesora, zdobywając kolejne stopnie i tytuły naukowe. W 1959 r. doktoryzuje się, w 1963 r. habilituje, tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskuje w 1975 r. Tytuł profesora zwyczajnego otrzymał dopiero w 1987 roku, z 6-letnim opóźnieniem od daty złożenia wniosku (1981 r.) na wskutek podpisania protestu w sprawie zabójstwa księdza J. Popiełuszki. Od 1970 r. aż do momentu przejścia na emeryturę pełnił funkcję kierownika początkowo Zespołu a następnie Zakładu Technologii Nieorganicznej. Niezależnie od pracy na Wydziale Chemicznym, profesor Szarawara pracował przez szereg lat w Instytucie Syntezy Chemicznej w Gliwicach, a następnie w Instytucie Nawozów Sztucznych w Tarnowie. Przez wiele lat pełnił obowiązki konsultanta naukowego w Instytucie Podstaw Inżynierii Środowiska PAN w Zabrzu.

Profesor Józef Szarawara posiada poważny i ogólnie uznany dorobek naukowy. Jest autorem cennej książki pt. „Termodynamika Chemiczna” (575 str.) wydanej w 1969 roku. Drugie wydanie (550 str.) całkowicie zmienione ukazało się w 1985 r. Już po przejściu na emeryturę przygotował Profesor następne dzieło pt. „Termodynamika chemiczna stosowana”. Wspólnie z J. Skrzypkiem w 1980 r. napisał podręcznik akademicki pt. „Podstawi inżynierii reaktorów chemicznych” (435 str.), przeznaczony dla studentów wyższych uczelni technicznych, a także projektantów, technologów i pracowników naukowo-badawczych. Drugie, uaktualnione wydanie tego podręcznika, przygotowane wspólnie z J.Skrzypkiem i A. Gawdzikiem, ukazało się w 1991 r. Książki te ukazały się nakładem znanej oficyny – Wydawnictwa Naukowo-Technicznego w serii „Inżynieria Chemiczna”.

Działalność naukowo-badawcza Profesora Józefa Szarawary obejmuje wiele obszarów technologii i inżynierii chemicznej, termodynamiki stosowanej, kinetyki i inżynierii reakcji chemicznych. Jest on autorem bądź współautorem 106. publikacji w czasopismach naukowych. Jest również autorem lub współautorem ponad siedemdziesięciu referatów i publikacji wydanych w materiałach konferencyjnych.

Profesor wraz z kierowanymi przez siebie zespołami wykonał szereg prac badawczych dla określonych technologii. Celem tych prac było rozwiązanie ważnych problemów fizykochemicznych, w tym zagadnień statyki i kinetyki chemicznej oraz opracowanie równań kinetycznych. Na szczególne wyróżnienie zasługują wykonane pod Jego kierunkiem prace wyjaśniające kontrowersyjne problemy statyki procesu wytwarzania mocznika jak również opracowano model kinetyczny syntezy mocznika, co umożliwia optymalne projektowanie reaktorów ciśnieniowych w tej niezwykle trudnej, ale bardzo ważnej dla przemysłu nawozowego technologii. Innym ważnym obszarem badań profesora była statyka i kinetyka  i utleniania ditlenku do tritlenku siarki  w tlenie,  w warunkach podwyższonego ciśnienia  oraz w  warunkach niestacjonarnych z przerzutem gazu – otrzymano  wyniki o  znaczeniu  praktycznym, ważnym dla celów  projektowych  jednostek przemysłowych. W wyniku analizy termodynamicznej procesu konwersji metanu wykazano, że zjawisko powstawania sadzy i zatrucia katalizatora w tym procesie jest problemem przede wszystkim kinetycznym a nie termodynamicznym. Przeprowadzone pod jego  kierunkiem badania statyki i kinetyki niskociśnieniowego procesu syntezy metanolu doprowadziły do  stwierdzenia  występowania interesującego zjawiska  ekstremów funkcji równowagowych,  opracowania  równania kinetycznego  nadającego się do celów projektowych oraz do określenia obszarów występowania  wielokrotnych stanów stacjonarnych w reaktorze do syntezy metanolu. W polu zainteresowań Profesora Szarawary znalazły się również zagadnienia związane z rozkładem rzeczywistego czasu przebywania w reaktorze przepływowym. Ustalone zależności teoretyczne pozwoliły na przeprowadzenie analizy dynamiki pracy reaktora do syntezy mocznika. Teoretyczne rozważania Profesora i współpracowników nad obszarem procesów heterogenicznych doprowadziły do sformułowania tzw. kryterium temperaturowego znajdującego zastosowanie w analizie procesów kontaktowych. W swoich pracach zajmował się Profesor również termodynamiką roztworów gazów rzeczywistych i roztworów elektrolitów jak również analizą równowagi fazowej i chemicznej układów gaz-ciecz w technologicznych procesach absorpcyjnych. W ostatnich latach w obszarze zainteresowań naukowych Profesora znalazły się procesy oczyszczania spalin na sorbentach węglowych. Obejmują one zarówno prace badawcze jak również matematyczny i fizykochemiczny opis procesów sorpcji ditlenku siarki, katalitycznej redukcji tlenków azotu oraz regeneracji zużytego sorbentu.

Opracowany w latach 1973-75 trzytomowy skrypt pt. „Podstawy technologii chemicznej” odegrał bardzo ważną rolę w rozwoju kierunku studiów technologia chemiczna w Polsce. Dzięki tej pracy do programu nauczania na tym kierunku studiów wprowadzono przedmiot: podstawy technologii chemicznej. Obecnie, zgodnie z uchwałą Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, jest on przedmiotem podstawowym w minimach programowych na kierunku studiów technologia chemiczna. Należy podkreślić, że działalność dydaktyczna Profesora nie ogranicza się tylko do macierzystej uczelni.  Prowadził On wykłady na Wydziale Technologii i Inżynierii Politechniki Krakowskiej oraz na Wydziale Ochrony Środowiska Politechniki Częstochowskiej, a także  w instytutach  naukowych.

Bardzo ważny i znaczący jest wkład Profesora w rozwój zaplecza naukowego przemysłu chemicznego. Był on członkiem wielu organów kolegialnych, doradczych, a zwłaszcza rad naukowych instytutów branżowych takich jak: Instytut Nawozów Sztucznych w Puławach, Instytut Chemii Nieorganicznej w Gliwicach, Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN w Zabrzu, Instytutu Chemii Fizycznej PAN w Warszawie, Centrum Stosowanej Chemii Nieorganicznej PAN i MP w Policach. Nie do pominięcia jest również działalność profesora w Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego. Był on założycielem i pierwszym przewodniczącym Koła Uczelnianego SITPChem, a od szeregu lat jest wiceprezesem Gliwickiego Oddziału SITPChem. Pod patronatem Stowarzyszenia do dziś organizuje cykl wykładów pt. ”Ścieżki ludzkiego myślenia”. Jest jednym z pierwszych Członków Honorowych SITPChem.

Profesor Szarawara jest osobą wielce zasłużoną w rozwój nowych kadr naukowych, czego świadectwem jest promotorstwo 15 zakończonych doktoratów oraz opieka naukowa nad pięcioma pracami habilitacyjnymi osób z jego zespołów. Na podkreślenie zasługuje, może nie zawsze doceniana, ale niezmiernie ważna dla rozwoju młodej kadry, działalność opiniodawcza. Profesor recenzował 55 prac doktorskich oraz 41 prac habilitacyjnych. Przygotował ponadto 50 opinii o dorobku naukowym w związku z ubieganiem się o stanowiska i tytuły profesorskie. Daje to łącznie niebagatelną ilość blisko 150 opinii i recenzji. Liczba ta dalej rośnie.

Prężna działalność naukowa Profesora Szarawary i Jego uznanie w środowisku naukowym spowodowały, że  był On członkiem Centralnej Komisji ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych (dwie kadencje), członkiem Komisji Nauk Chemicznych PAN i  in. Dla KBN opracował ponad 130 recenzji wniosków o finansowanie projektów badawczych.

Wyrazem uznania za całokształt osiągnięć był tytuł Doktora Honoris Causa Politechniki Szczecińskiej nadany  19 stycznia  1998 r.

Po przejściu na emeryturę w 1994 r. Profesor nie zrywa kontaktów z macierzystą uczelnią. W dalszym ciągu służy pomocą, wiedzą i olbrzymim doświadczeniem w rozwiązywaniu problemów naukowych swoich młodszych kolegów. Niestrudzenie opracowuje także recenzje prac wykonywanych w ramach badań kierunkowych i badań własnych jak również recenzje prac dyplomowych. Prowadzi również zajęcia dydaktyczne w ramach studium doktoranckiego. Działalność ta daje wymierne i w o wiele większym stopniu niewymierne korzyści dla Wydziału Chemicznego Politechniki Śląskiej.